Natuurbegraafplaats in Daniken en het ontstane verzet

Er is in het Geleense en omgeving een onverwacht groot verzet ontstaan tegen plannen van Natuurmonumenten om er een grote Natuurbegraafplaats te willen aanleggen. In dit artikel poog ik aan te geven waarom dat verzet zo groot is geworden, over de blunders van Natuurmonumenten, over erachter schuil gaande commerciële belangen en om te beginnen even terug in de historie.

Strijd rond Daniken is niet nieuw

Geleen met zijn ruim 30.000 inwoners ligt tegen het grote chemiecomplex van Chemelot aan. We leven in de Westelijke Mijnstreek in een sterk verstedelijkt gebied met naast het 800 ha grote industrieterrein van Chemelot veel infrastructuur ( A2, A76, spoorlijnen, handelsterreinen, dichte woonbebouwing) Voor Geleen is er alleen een open buitengebied aan de oostzijde : het gebied Danikerberg in totaal zo’n  25 ha. Daar maken de inwoners voor recreatie in de eigen omgeving veel gebruik van. Zeker de afgelopen jaren is er met investeringen van het Waterschap, de komst van de Kinderboerderij en horeca voorzieningen het recreatief gebruik van Daniken sterk toegenomen.

In de jaren tachtig van de vorige eeuw kwam de provincie in het ontwerp Streekplan met het voorstel om in het gebied Daniken “een toeristisch concentratiepunt van de eerste orde” te willen realiseren. En het Streekgewest Westelijke Mijnstreek vulde dat iets later in met het plan om er een camping en vakantiehuizen te willen realiseren. Zelf was ik in die jaren het enige raadslid voor de PSP ( een van voorloper van GroenLinks) in Geleen. We organiseerde een publieksactie met onze folder “Geleen in Beweging” om verzet aan te wakkeren tegen plannen om in het kleine natuurgebied Daniken zo grootschalige

commerciële activiteiten te willen realiseren. Er volgde een drukbezochte openbare avond, we plaatsten een protestbord en deden in folders oproep om bezwaarschriften in te dienen. Die aktie kreeg onverwacht veel weerklank in het Geleense! Dat hadden we nooit eerder als lokale PSP meegemaakt. De Danikerberg: daar moet je niet aankomen, wees zuinig op enige natuurgebied dat we bij Geleen hebben!! De plannen gingen mede door de massale weerstand snel van tafel.

Natuurmonumenten in beeld

In 1991 wilde het Streekgewest Westelijke Mijnstreek haar gronden, waaronder Daniken, verkopen aan de gemeenten. We hadden als lokale GroenLinks afdeling begrepen dat ook Natuurmonumenten interesse had. Namens de GroenLinks gemeenteraadsfractie Geleen hebben we in een brief aan de Streekraad en betogen in de gemeenteraad een klemmende oproep gedaan om het gebied Daniken te verkopen aan Natuurmonumenten omdat “volgens GroenLinks behoud en herstel van het kwetsbare landschap en ecologische waarden in dit gebied op de langere termijn het beste gewaarborgd zijn als Natuurmonumenten eigenaar wordt”

Uiteindelijk besloot het Streekgewest de gronden niet aan gemeenten te verkopen maar werd het overgedragen aan Natuurmonumenten. Een mooi succes!

Natuurmonumenten komt met plan grote Natuurbegraafplaats en maken een aantal blunders

In het eerste kabinet Rutte ( dat met de PVV als gedoger) was het CDA Staatssecretaris Henk Bleker die 400 miljoen bezuinigde op natuurgelden. Voor aanleg nieuwe natuur was niks meer beschikbaar en grote terreinbeheerders als Natuurmonumenten werden met tekorten geconfronteerd. Ze gingen op zoek naar nieuwe inkomstenbronnen. En toen ontstond de eerste samenwerking van Natuurmonumenten met een commerciële partij: Natuurbegraven BV.  Die konden dan in natuurgebieden die in eigendom zijn van Natuurmonumenten natuurbegraafplaatsen aanleggen. Het beheer van dat deel van het natuurgebied is dan gedurende de exploitatie van de begraafplaats (30 tot 40 jaar) in handen van Natuurbegraven BV  (waarmee Natuurmonumenten kosten bespaard) en daarnaast gaat en deel van de opbrengst naar Natuurmonumenten (niet inzichtelijk hoeveel).

Tot mijn grote verbazing kwam in december naar buiten dat Natuurmonumenten op de Danikerberg een Natuurbegraafplaats wilde realiseren van 18 ha met op termijn 6700 graven. Daarmee werd een fors deel van het kleine bosgebied van Daniken een natuurbegraafplaats. Een gebied dat door de lokale bevolking als recreatiegebied druk gebruikt wordt. Als je uitgaat van het huidige tarief van €4500 per enkel graf gaat het in de komende jaren voor Natuurbegraven BV om een omzet oplopend tot 30,6 miljoen Euro.  Fors geld dus wat hier mee gemoeid is.

In Geleen ontstond in korte tijd, net als in de jaren tachtig al gebeurde, een storm van protest. Een petitie had binnen in maand al ruim zesduizend ondertekenaars en er is een levendig publiek debat op de sociale media waarbij de weerstand groeide. Initiatiefnemer Natuurmonumenten maakte met het plan om IN het Danikerbos natuur begraven te willen realiseren een eerste grote blunder. Als ze zich vooraf bij een aantal mensen in Geleen georiënteerd hadden en de historie van commerciële plannen rond Daniken tot zich hadden genomen was hun vooraf duidelijk geweest dat ze met zo’n plan op forse weerstand konden rekenen.

Natuurmonumenten komt met aangepast plan

Tijdens een door Natuurmonumenten georganiseerde bijeenkomsten op 25 januari kwamen ze met een aangepast plan. Het gebied werd beperkt tot 10 ha en het aantal graven tot 3700. (Opbrengst in de tijd dan toch nog 16,6 miljoen Euro)

Belangrijkste verandering: er komen géén graven meer in het bosgebied van Daniken. De nu voorziene natuurbegraafplaats komt geheel te liggen achter de voormalige steenfabriek Plinthos en een aantal afgegraven akkers ontstaan door de voormalige kleiwinning zijn nu aangekocht door Natuurmonumenten en worden met het Natuurbegraven toegevoegd aan het natuurgebied Daniken. Tijdens de drie bijeenkomsten op 25 januari werden de plannen toegelicht en de natuurwaarden en versterking biodiversiteit werden benadrukt.

Op deze druk bezochten bijeenkomsten maakte Natuurmonumenten een tweede blunder. Ze wisten dat er inmiddels een stevig georganiseerd verzet op gang gekomen was. In plaats dat ze tijdens de bijeenkomsten plenair de mensen de gelegenheid gaven hun argumenten en vooral ook opgebouwde emoties plenair te kunnen delen werd dat onmogelijk gemaakt. Men regisseerde  -zoals overheden en bedrijven dat ook vaker doen bij bewonersprotesten-  de bijeenkomst om in vier hoeken in kleine groepjes vragen te mogen stellen en met gele briefjes vragen op een whiteboard te plakken. Veel aanwezigen waren over deze aanpak terecht boos. Het toch al ontstane wantrouwen werd met deze aanpak verder gevoed. Echt een gemiste kans!

Hoe nu verder?

Het nieuwe aangepaste plan kan op termijn voor de natuurversterking rond Daniken van toegevoegde waarde zijn. Daarbij wil ik wel twee zaken vooraf duidelijk als voorwaarden vastgelegd zien:

1.      Er moet juridisch vastgelegd worden ( via notaris en/of in omgevingsvergunning) dat in de toekomst bij mogelijke uitbreiding van het natuurbegraven nooit het bosgebied van Daniken in beeld komt. Toekomstige uitbreiding kan alleen door huidige akkerlanden grenzend aan de Plinthos aan te kopen om daarmee het natuurgebied Danikerberg verder te vergroten. Hard vastleggen!

2.      De mist over de financiën moet opgelost worden. Er gaat veel geld om met natuurbegraven, in dit geval op termijn een opbrengst van zeker 16,6 miljoen euro. Duidelijk moet vooraf gemaakt worden hoeveel geld Natuurmonumenten aan opbrengst krijgt en zij moeten dan in openbare, bijvoorbeeld 5 jaren plannen, voor natuurversterking op en rond de Danikerberg inzichtelijk en controleerbaar maken hoe die opbrengst aan het gebied ten goede komen. Voorkomen moet worden dat de opbrengst verdwijnt in de landelijke tekorten die Natuurmonumenten in haar begroting heeft.

Het is uiteindelijk de gemeente Beekdaelen die via een omgevingsvergunning de beslissende stem heeft.  Het is nog maar de vraag of Beekdaelen nog wil gaan meewerken om het traject voor een omgevingsvergunning te willen opstarten. Zij zullen niet doof zijn voor het nu totaal verprutste draagvlak.

Naast de inmiddels breed in het Geleense gedragen actiegroep Houd Daniken Levend heeft ook de gemeente Sittard-Geleen al haar bezwaren tegen het eerste plan aan haar buurgemeente kenbaar gemaakt. En gisteren verscheen er een stevig schrijven van de wijkplatforms Geleen-Zuid, Oud-Geleen en Munstergeleen waarin ze bij de gemeente Beekdaelen kenbaar maken dat er geen enkel draagvlak is voor de plannen. Eerder kwam dat signaal ook al van het dorpsplatform Sweikhuizen.

Als Natuurmonumenten van het begin af aan met het kleinschaliger plan was gekomen om alleen het gebied achter de oude Steenfabriek voor natuurbegraven te bestemmen en een aantal van door mij genoemde randvoorwaarden openbaar had gecommuniceerd was het nu ontstane verzet niet ontstaan en waren er kansen geweest om inderdaad natuur toe te voegen aan het gebied Danikerberg.  Ik vrees dat het breed gedragen verzet en het wantrouwen nu zodanig groot is dat die kans wel erg klein is geworden. Er is geen draagvlak gewonnen maar door gepruts van Natuurmonumenten zelfs verspeeld.

Overigens: het is toch wel diep triest dat we in Nederland voor behoud en versterking van natuur niet voldoende reguliere middelen vrij wensen te maken. Het zou niet zo mogen zijn dat uit geldgebrek terreinbeheerders als Natuurmonumenten zich genoodzaakt zien om met commerciële partijen in zee te moeten gaan om natuur- en landschapsbeheer goed te kunnen uit voeren. Met de verkiezingsuitslag van november in het achterhoofd zal dat landelijk vooralsnog niet gaan verbeteren.

Jan Muijtjens,  27 januari 2024

Voormalig raadslid voor de PSP en GroenLinks in Geleen